بازی درمانی کودکان

همان‌طور که در مطلب قبلی در مورد اهمیت رفتار والدین با کودکان در بحران کرونا خواندید، رویکرد مادران و پدران با مشکلات رفتاری فرزندانشان که اکثراً به علت قرار گیری در شرایط پرتنش و استرس‌زا می‌باشد می‌تواند تأثیر به سزایی در تغییر رفتار کودکان اعمال کند. در این بخش می‌خواهیم به تشریح یکی از مؤثر ترین روش‌های کاهش و رفع اختلالات رفتاری کودکان بپردازیم.

بازی درمانی چیست؟

بازی‌درمانی یا play therapy درواقع یک نوع مشاوره یا روان‌درمانی می‌باشد که از بازی‌ها برای پیشگیری و درمان چالش های رفتاری و اجتماعی کودکان استفاده می‌شود، اگرچه این روش برای بزرگسالان نیز مورداستفاده قرار  می‌گیرد.

بازی ها، راهی برای درک احساس کودک

کودکان فاقد بسیاری از مهارت‌های کلامی و رفتاری برای بروز افکار احساسات خود هستند و ممکن است در بسیاری موارد دچار مشکل شوند، بنابراین پی بردن به احساسات و هیجانات آنها نسبت به سایر گروه های سنی پیچیده‌تر می‌باشد. در چنین وضعیتی بازی یکی از روش‌های راه‌یابی به دنیای پیچیده و پر از سردرگمی برخی از کودکان می‌باشد. به‌طور مثال کودک در حین بازی با عروسک‌هایش ممکن است صحنه‌هایی را خلق ‌کند که گاهی خودش در نقش اصلی قرارگرفته و یا به‌طور کلی داستان خلق شده نمایانگر یک وضعیت نامساعد بوده که او خود را در آن شرایط گرفتار و اندوهگین می‌بیند.

حال ممکن برایتان سوال پیش بیاید که نقش والدین در چنین نمایشنامه هایی چیست؟

والدین می‌توانند به‌عنوان یک درمانگر در بازی کودک خود مداخله کرده تا از طریق راه‌های مختلف به رفع مشکل و تسهیل عبور فرزندشان از بحرانی که گرفتار آن شده‌است، کمک کنند. البته باید بدانید که بازی‌درمانی تنها جنبه‌ی درمانی نداشته و می‌توان آن را به‌نوعی یکی از روش ارتقا مهارت‌های کودک دانست. درواقع کودکان پیش از آنکه به دنیای واقعی قدم بگذارند و مسئولیت هایی را بر عهده گیرد، لازم است تا ابتدا شبیه‌سازی از آنچه پیش روی آنها قرارگرفته است را تجربه کنند. به‌طور مثال قرار گرفتن کودکان در نقش دانش‌آموز، معلم، مادر و پدر و…

مهمترین اثرات بازی درمانی در کودکان

•  افزایش اعتمادبه‌نفس و توسعه خودکارآمدی
• یادگیری مهارت‌های اجتماعی جدید
• یادگیری نحوه‌ی ارتباط مؤثرتر با سایر هم سن و سالان خود
• آشنایی با مهارت‌های کلامی و از بین رفتن پیچیدگی رفتاری
• ایجاد احساس مسئولیت‌پذیری
• آشنایی با روش‌های حل مسئله

روش های بازی درمانی عمدتا به دو نوع 1- کودک محور و 2- دستورالعمل تقسیم می شوند.

روش کودک محور: در این روش درمانگر اجازه می‌دهد تا خود کودک در مورد چگونه سپری کردن وقت خود تصمیم بگیرد، و خود به‌ نوعی نظاره‌گر رفتارهای او می‌باشند، حتی ممکن است در اواسط بازی با کودک همراهی کند اما درنهایت این کودک است که تصمیم‌گیرنده است. چنین رویکرد غیرمستقیمی به کودک اجازه می‌دهد تا خودش برای حل مشکلاتش راهی بیاید.

روش دستورالعمل: در چنین رویکردی از روش‌های دستورالعمل برای بازی‌درمانی استفاده می‌گردد. بدین‌صورت که هر دفعه همراهی با کودک با یک موضوع خاص همراه خواهد بود و به‌ نوعی یک برنامه رفتاری به کودک ارائه می‌گردد. همچنین گاهی درمانگر در بازی کودک مداخله کرده و به‌طور مثال اگر کودک عروسک خود را مورد ضرب و شتم قرار می‌دهد، او وارد بازی شده و عروسک را نجات می‌دهد.

سه نوع از بازی درمانی های رایج:

بازی خیالی: در این بازی کودک با عروسک ها که نقش شخصیت های خیالی را بازی می کند و یا داشتن لباس هایی که باعث ایجاد موقعیت های خیالی در بازی می شود مشغول می شود.

کتاب درمانی: در این بازی کودک با استفاده از عکس‌های موجود در کتاب به‌پیش رفتن داستان کمک می‌کند. این روش کمک می‌کند تا کودک با برخی مفاهیم خاص آشنا شده و نسبت به آنها به درک نسبی برسد.

تعامل با فرزند: در چنین بازی هایی والدین با آموزش درمانگر با روش های مداخله در بازی کودکانشان آشنا می شوند.

می‌دانیم که بخشی از ویژگی‌های رفتاری افراد در دوران کودکی آنها شکل می‌گیرد، بنابراین توجه به کودک، رفتارها و مسائل مربوط به او به ‌نوعی آینده‌ی رفتاری او را شکل می‌دهند. لازم است تا والدین با آموزش‌های لازم تعاملات خود را با کودکانشان افزایش داده و آنها را در عبور از دنیای پیچیده‌ی اطرافشان یاری کنند.